شرح فراز سوم حکمت 211 نهج البلاغه
وَ قَالَ (علیه السلام): الْجُودُ حَارِسُ الْأَعْرَاضِ، وَ الْحِلْمُ فِدَامُ السَّفِیهِ،
وَ الْعَفْوُ زَکَاةُ الظَّفَرِ، وَ السُّلُوُّ عِوَضُکَ مِمَّنْ غَدَرَ، وَ الِاسْتِشَارَةُ عَیْنُ الْهِدَایَةِ، وَ قَدْ خَاطَرَ مَنِ اسْتَغْنَى بِرَأْیِهِ، وَ الصَّبْرُ یُنَاضِلُ الْحِدْثَانَ، وَ الْجَزَعُ مِنْ أَعْوَانِ الزَّمَانِ، وَ أَشْرَفُ الْغِنَى تَرْکُ الْمُنَى، وَ کَمْ مِنْ عَقْلٍ أَسِیرٍ تَحْتَ [عِنْدَ] هَوَى أَمِیرٍ، وَ مِنَ التَّوْفِیقِ حِفْظُ التَّجْرِبَةِ، وَ الْمَوَدَّةُ قَرَابَةٌ مُسْتَفَادَةٌ، وَ لَا تَأْمَنَنَّ مَلُولاً.
وَ الْعَفْوُ زَکَاةُ الظَّفَرِ،
و گذشت (از گناه) زکاة پیروزى است (هر که بر دشمن پیروزى یابد زکاة آن گذشت از او است)
شرح واژه گان:
العفو : گذشتن از گناه و تقصیر دیگران که ظلم و ستم کردن
الظفر : پیروزی و غلبه بر طرف مقابل
متن کتاب پیام امام امیر المومنین ( مکارم شیرازی )
مجموعه اندرزهاى گرانبها:
امام(علیه السلام) در این مجموعه اندرزهاى گرانبها که هر کدام از آن ها گوهر پرارزشى است، به بخش هاى مهمى از فضایل اخلاقى اشاره فرموده است; همان فضایلى که دنیا و آخرت انسان را آباد مى کند و جامعه بشرى را از گرفتار شدن در امواج بلا حفظ مى نماید. این مجموعه در سیزده جمله بیان شده است.
در سومین نکته مى فرماید: «زکات پیروزى عفو است»; (وَالْعَفْوُ زَکَاةُ الظَّفَرِ).
به یقین، هر موهبتى که از سوى خدا به انسان داده مى شود زکاتى دارد; یعنى بهره اى از آن باید به دیگران برسد. پیروزى نیز موهبت بزرگى است و بهره اى که از آن به دیگران مى رسد عفو از دشمن خطاکار است. البته بارها گفته ایم این عفو در جایى مطلوب است که باعث جسور شدن شخص خطاکار نگردد.
در حکمت یازدهم همین معنا به صورت دیگرى آمده بود: «إِذَا قَدَرْتَ عَلَى عَدُوِّکَ فَاجْعَلِ الْعَفْوَ عَنْهُ شُکْراً لِلْقُدْرَةِ عَلَیْهِ; هنگامى که بر دشمنت پیروز شدى عفو را شکرانه این پیروزى قرار بده» البته اداى زکات هم نوعى شکرگزارى است.
سوال اول : زکات پیروزی و غلبه بر طرف مقابل چیست ؟
عفو و گذشت
سوال دوم : در هنگام پیروزی و غلبه بر طرف مقابل چه کاری انچام دهیم ؟
قصاص و مقابله به مثل نکنیم و در مقابل تقصیر و ستم ایشان، عفو و گذشت کنیم.
سوال سوم : در عبارت وَالْعَفْوُ زَکَاةُ الظَّفَرِ موهبت خداوند نسبت به انسان کدام است؟
ظفر که همان پیروزی و غلبه بر دشمن است.
سوال چهارم : بهره ای که از این موهبت الهی ( ظفر ) به انسان ها می رسد چیست ؟
عفو از دشمن خطاکار است.
سوال پنجم : آیا همیشه در برابر دشمن خطاکار ، عفو و گذشت انچام دهیم ؟
خیر ، چایی عفو کنیم که باعث جسور تر شدن دشمن خطاکار نگردد.
سوال ششم : این فراز از حکمت «وَالْعَفْوُ زَکَاةُ الظَّفَرِ» با کدام حکمت هم معنا است ؟
حکمت 11
سوال هفتم : با توچه به ارتباط معنایی حکمت 11 « إِذَا قَدَرْتَ عَلَى عَدُوِّکَ فَاجْعَلِ الْعَفْوَ عَنْهُ شُکْراً لِلْقُدْرَةِ عَلَیْهِ; هنگامى که بر دشمنت پیروز شدى عفو را شکرانه این پیروزى قرار بده» و این فراز «وَالْعَفْوُ زَکَاةُ الظَّفَرِ » رابطه شکرگزاری و زکات چیست ؟
ادای زکات نوعی شکر گزاری است.
سوال هشتم : با توچه به حکمت 11 شکرانه پیروزی چیست ؟
عفو و گذشت
